Risicomanagement is het geheel aan activiteiten en maatregelen gericht op het expliciet en systematisch omgaan met en het beheersen van risico’s. Een risico is een onzekere gebeurtenis met (gewenste of ongewenste) gevolgen voor de gemeente. Deze gevolgen kunnen beleidsmatig en/of financieel zijn. Bij het weerstandsvermogen ligt de focus op de financiële gevolgen van risico’s. Het is een maatstaf voor de mate waarin de gemeente in staat is om de gevolgen van risico’s op te vangen zonder dat het beleid of de uitvoering daarvan in gevaar komt. Het weerstandsvermogen is afhankelijk van de beschikbare weerstandscapaciteit (hoeveel niet bestemde middelen zijn er beschikbaar) en de benodigde weerstandscapaciteit (hoeveel middelen zijn nodig om alle risico’s op te kunnen vangen). Aan de hand van deze grootheden bepalen wij het weerstandsvermogen.

Hieruit blijkt dat het weerstandsvermogen uitkomt op 1. Het verschil tussen de beschikbare en benodigde weerstandscapaciteit is afgerond 1,9 miljoen euro. Ten opzichte van de stand bij de voorjaarsnota 2018 is de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit gedaald, respectievelijk met 0,5 miljoen euro en 3,1 miljoen euro. Verderop in deze paragraaf worden deze mutaties nader toegelicht.

De beschikbare weerstandscapaciteit geeft aan hoeveel middelen beschikbaar zijn om eventuele risico’s op te kunnen vangen. De volgende onderdelen maken deel uit van de beschikbare weerstandscapaciteit:

Bedragen zijn in duizenden euro’s

De beschikbare weerstandscapaciteit is ten opzichte van de voorjaarsnota 2018 gedaald. Deze daling is het effect van een daling van de algemene reserve en een daling van de onbenutte belastingcapaciteit. Conform coalitieakkoord 2018 is 0,45 miljoen euro is uit de algemene (risico-)reserve onttrokken en toegevoegd aan de stille reserves. De daling van de onbenutte belastingcapaciteit vind voornamelijk zijn oorzaak in de daling van de onbenutte belastingcapaciteit op de Onroerend Zaak Belasting (OZB). Voor een verder toelichting hierop zie de paragraaf lokale heffingen.

De benodigde weerstandscapaciteit is afhankelijk van de risico’s die onze gemeente loopt. Om die te kunnen bepalen vindt regelmatig een risico-inventarisatie plaats. Hieruit zijn 55 risico’s naar voren gekomen. Voor een volledig overzicht verwijzen wij u naar de geheime bijlage die u bij deze begroting heeft ontvangen. In deze paragraaf treft u op hoofdlijnen de belangrijkste uitkomsten. Voor ieder risico wordt een minimale, verwachte en maximale financiële omvang bepaald. Deze inschatting is zoveel als mogelijk bepaald op objectieve gegevens. Indien objectieve gegevens niet voorhanden zijn wordt uitgegaan van ervaringscijfers. Naast de financiële omvang wordt ook de waarschijnlijkheid waarmee risico’s optreden bepaald. Dit percentage geeft de mate aan waarin de verwachte omvang van het risico meetelt voor de benodigde hoogte van het weerstandsvermogen. De uitkomst van deze berekening betreft de bruto benodigde weerstandscapaciteit. Nadat het effect van alle beheersmaatregelen hiervan is afgetrokken ontstaat de netto benodigde weerstandscapaciteit. De netto benodigde weerstandscapaciteit wordt conform de nota Risicomanagement en weerstandsvermogen 2015-2018 aangepast naar de gewenste mate van zekerheid. Deze is bepaald op 90%. De gewenste mate van zekerheid komt tot uiting in de risicosimulatie die wordt uitgevoerd. Deze risicosimulatie is gebaseerd op de Monte Carlo simulatietechniek die algemeen geaccepteerd is in zowel de profit als de non-profit sector. Hierbij wordt op een computer op basis van gegevens over de individuele risico’s (minimale, verwachte en maximale omvang en waarschijnlijkheid) duizenden keren de werkelijkheid nagebootst. Dit leidt tot een grafiek waaruit is af te leiden wat de verwachte impact van de risico’s is in een willekeurig jaar. Voor deze begroting leidt deze exercitie tot een bedrag van 65,7 miljoen euro.

We delen de geïnventariseerde risico’s in naar urgentie en omvang. Hierdoor ontstaat de onderstaande risicokaart waarin per risicoklasse het aantal risico’s opgenomen staat. Dat doen we zowel voor de situatie vóór en na toepassing van beheersmaatregelen, respectievelijk bruto en netto. Daarom treft u hieronder twee risicokaarten.

De bruto risicokaart geeft alle 55 risico’s weer. De risico’s rechtsonder zijn het meest urgent en omvangrijk. Deze risico’s zijn terug te vinden in de geheime bijlage met een overzicht alle risico’s.

De netto risicokaart geeft dezelfde 55 risico’s weer. In deze risicokaart zijn de risico’s echter anders ingedeeld omdat het effect van de beheersmaatregelen hierin is meegenomen. Dit betekent dat er rechtsonder minder risico’s staan dan in de bruto risicokaart. Financieel gezien telt de bruto risicokaart op tot een benodigde weerstandscapaciteit van 122,5 miljoen euro. Het effect van alle beheersmaatregelen, oftewel het verschil tussen de bruto en netto risicokaart is daarmee 56,8 miljoen euro (122,5-65,7 miljoen euro). Dit bedrag kan gezien worden als profijt van het gevoerde risicomanagement en is omhoog gegaan ten opzichte van de Voorjaarsnota 2018.

Ten opzichte van de voorjaarsnota 2018 zijn de onderstaande risico’s gemuteerd. De mutaties bestaan uit risico’s die zijn gestegen, gedaald of vervallen. Daarnaast zorgen nieuwe risico’s voor mutaties. Hiermee wordt tevens de stijging van de benodigde weerstandscapaciteit verklaard. Het gaat hier om mutaties bij benadering, omdat de bedragen afkomstig zijn uit een simulatie.

Bedragen zijn in euro’s

Toelichting

1. Het risico is wat gestegen omdat het risico het totaal van de bijdrage van de afgelopen 3 jaren bevat, 2016, 2017 en 2018. Het jaar 2015 zijn we op de helft gestart dus was het risico ook lager.
2. Actualisatie van het risico laat een daling zien.
3. Actualisatie van de uitstaande garanties laat een daling zien.
4. Actualisatie van de uitstaande garanties laat een daling zien.
5. Een lichte daling doordat het Rijk in de Meicirculaire 2018 vanaf 2019 een aantal verbeteringen in de vaststelling van de blijfkansen heeft doorgevoerd. Daarnaast vervalt vanaf 2019 het voor Utrecht nadelige dempingsmechanisme voor gemeenten met een kleine Wsw-populatie.
6. Door de diverse beheersmaatregelen die getroffen zijn, is de kans dat het risico zich voordoet afgenomen.
7. Geheim
8. In G4-verband bereiden de organisaties Werk en Inkomen zich met Wigo4it onder het Innovatieprogramma Professional Portal (PPI) voor op een nieuwe noodzakelijke applicatie om de dienstverlening aan inwoners te verbeteren. Dit is randvoorwaardelijk voor meer eigen regie voor de burger en maatwerk in de dienstverlening. In het risicomodel wijzigt het risico dat het Innovatie-programma Professional Portal eind 2018 niet is afgerond en dat niet alle afgesproken functionaliteit wordt opgeleverd of dat de kosten hoger uitvallen. De reden hiervoor is dat de werkzaamheden en van het innovatieprogramma niet volledig zijn afgerond in 2018 en dat het risico daarmee een zekerheid is geworden. De niet opgeleverde functionaliteiten nemen wij vanaf 2019 mee in de continue doorontwikkeling van onze dienstverlening in G4 verband. Deze doorontwikkeling blijft risicovol door het complexe speelveld, wet- en regelgeving en de zogenoemde legacy systemen en nemen we daarom structureel op in ons risicomodel. Zoals toegezegd bij de behandeling van de Voorjaarsnota 2018 geven wij ook blijvend, maar in ieder geval bij de programmabegroting van 2019 te informeren over de stand van zaken van Wigo4it.
9. Geheim
10. Geheim
11. Geheim
12. Risico vervalt.
13. Vervalt, niet meer van toepassing.